Tá forálacha reachtúla déanta in Acht na bPasanna, 2008 sa gcás go bhfuiltear go iarraidh ainm a chur ar an bpas nach ionann é agus an t-ainm (nó an leagan den ainm) atá ar an teastas breithe. Is mar seo a leanas atá an sliocht ábhartha ón Acht:
‘10 .—
- Faoi réir an ailt seo agus alt 11, beidh pas a eisítear faoin Acht seo in ainm an iarratasóra áirithe ar phas, mar atá sé ar a dheimhniú breithe nó ar a deimhniú breithe (cibé acu i mBéarla nó i nGaeilge) nó, de réir mar is cuí, ar dheimhniú eadóirseachta nó ar dhoiciméad eile a thabharfaidh sé nó sí ar aird don Aire mar fhianaise ar shaoránacht Éireannach.
- Faoi réir an Achta seo, féadfaidh an tAire, má iarrann iarratasóir ar phas, is duine atá nó a bhí pósta, air nó uirthi amhlaidh, pas a eisiúint chuig an iarratasóir sin ina ainm nó ina hainm ar pas é a bhfuil ar áireamh ann sloinne a chéile nó a céile nó a iarchéile nó a hiarchéile, de réir mar a bheidh in ionad shloinne an iarratasóra, nó ina theannta.
- Déanfaidh an tAire, má dhéanann iarratasóir ar phas iarratas go ndéanfar pas a eisiúint chuige nó chuici in ainm (dá dtagraítear “an t-ainm nua” san alt seo) seachas an ceann dá dtagraítear i bhfo alt(1) nó (2) nó, más cuí, seachas an t-ainm a taifeadadh sa phas is deireanaí roimhe sin a eisíodh chuige nó chuici, a cheangal ar an iarratasóir cibé fianaise is dóigh leis an Aire a bheith sásúil maidir le húsáid an ainm nua ag an iarratasóir a thabhairt ar aird don Aire sula bhféadfar pas a eisiúint chuig an iarratasóir san ainm sin.
- Má dhéanann iarratasóir ar phas, sna himthosca dá dtagraítear i bhfo-alt (3), fianaise a thabhairt ar aird chun sástacht an Aire maidir le húsáid an ainm nua aige nó aici ar feadh tréimhse nach giorra ná 2 bhliain roimh dháta an iarratais, féadfaidh an tAire, faoi réir an Achta seo, pas a eisiúint chuig an iarratasóir san ainm sin.
- Más rud é nach ndéanann iarratasóir ar phas sna himthosca dá dtagraítear i bhfo-alt (3) fianaise a thabhairt ar aird chun sástacht an Aire maidir le húsáid an ainm nua aige nó aici ar feadh tréimhse nach giorra ná 2 bhliain roimh dháta an iarratais, féadfaidh an tAire, faoi réir an Achta seo, pas a eisiúint chuig an iarratasóir san ainm sin agus ainm an iarratasóra dá dtagraítear i bhfo-alt (1) nó (2) nó,más cuí, an t-ainm a taifeadadh sa phas is deireanaí roimhe sin a eisíodh chuige nó chuici a thaifeadadh mar thrácht sa phas agus fanfaidh an taifead sin ann ar feadh tréimhse nach giorra ná 2 bhliain.’
Is faoin Aire atá sé a shocrú cén fianaise a bheadh inghlactha i gcomhair iarratais den chineál seo. De réir mar a thuigimid óna socruithe atá i bhfeidhm, más féidir a chruthú go bhfuil an leagan Gaeilge den ainm á úsáid go rialta ar feadh tréimhse 2 bhliain, is féidir an pas a eisiúint leis an leagan Gaeilge. Is féidir an cruthúnas faoi úsáid rialta den leagan Gaeilge a sholáthar trí dhoiciméid scoile nó ollscoile, pá-dhuille, cárta aitheantais do chlub, ceadúnas tiomána, cumann spóirt, cuntas taisce oifig poist, cuntas bainc agus araile a sholáthar don Roinn Gnóthaí Eachtracha. Go hiondúil lorgaítear dhá shampla ar a laghad mar chruthúnas ar ghnáthúsáid ach is ea is mó cruthúnas a chuirtear ar fáil is láidre an cás.
Mura bhfuil dhá bhliain de chruthúnas ag duine ach go bhfuil níos mó ná sé mhí acu, is féidir iarratas a dhéanamh leis an leagan leasaithe den ainm a fháil ar an bPas ach go mbeadh d’ainm de réir mar atá sé ar an teastas breithe luaite ar leathanach na dtagairtí.
Tuigimid go bhfuil na socruithe sin i bhfeidhm chun teacht roimh chalaois ó thaobh céannachta de.
Maidir le Acht na dTeangacha Oifigiúla, (Leasú) 2021, beidh athrú ag teacht maidir le húsáid agus taifead ainmneacha, faoi Alt 5 nuair a thabharfaidh an tAire tosach feidhme don mhír sin den Acht sin. Faoin alt leasaithe sin, leagfar dualgas reachtúil ar chomhlachtaí poiblí ainmneacha, seoltaí agus teidil i nGaeilge a thaifeadadh agus a úsáid go cruinn.
Is mar seo a leanas a shonraítear an fhoráil chuí:
5. Leasaítear an Príomh-Acht trí na hailt seo a leanas a chur isteach i ndiaidh alt 9: “Dualgas comhlachtaí poiblí maidir le hainmneacha, seoltaí agus teidil i nGaeilge
9A.
- (1) D’fhonn a chinntiú go ndéanfaidh comhlacht poiblí ainm (lena náirítear foirm athartha nó foirm mháthartha an ainm), seoladh nó teideal (lena n-áirítear an rogha gan teideal ar bith a úsáid) duine i nGaeilge, a thaifeadadh agus a úsáid i gceart, féadfaidh an tAire, tar éis dul i gcomhairle le cibé Aire (más ann) den Rialtas is cuí leis an Aire, ag féachaint d’fheidhmeanna an chomhlachta phoiblí, an comhlacht a fhorordú chun críocha an ailt seo.
- Féadfaidh an tAire, le linn comhlacht poiblí a fhorordú faoi fho-alt (1), na seirbhísí a thairgeann nó a sholáthraíonn an comhlacht a shonrú, is seirbhísí ar ina leith a fhorordófar amhlaidh é.
- Cinnteoidh comhlacht poiblí a fhorordófar faoi fho-alt (1) go mbeidh na córais faisnéise agus chumarsáide, agus aon chórais eile (cibé acu córais leictreonacha nó eile), a úsáideann an comhlacht ina chumarsáidí leis an bpobal i gcoitinne, nó le haicme den phobal i gcoitinne, de réir mar is cuí, cumraithe ar mhodh—
- lena gceadófar, leis na córais sin, ainm (lena n-áirítear foirm athartha nó foirm mháthartha an ainm), seoladh nó teideal (lena náirítear an rogha gan teideal ar bith a úsáid) duine i nGaeilge a thaifeadadh agus a úsáid i gceart i ndáil leis na seirbhísí arna dtairiscint nó arna soláthar ag an gcomhlacht ar ina leith a fhorordófar amhlaidh é, agus
- lena ndéanfar úsáid an tsínte fhada sa téacs Gaeilge a éascú.
- Déanfaidh an tAire, tráth nach déanaí ná 3 mhí ó thosach feidhme alt 4 d’Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021 agus tar éis dul i gcomhairle le cibé Aire eile (más ann) den Rialtas is cuí leis an Aire, treoirlínte a ullmhú agus a eisiúint chun cuidiú le comhlachtaí poiblí a gcuid oibleagáidí faoin alt seo agus faoi ailt 9B, 9C agus 9D a chomhlíonadh.
- Beidh aird ag comhlacht poiblí ar na treoirlínte, más ann, a eiseofar faoi mhír (a) le linn dó a chuid oibleagáidí faoin alt seo agus faoi ailt 9B, 9C agus 9D a chomhlíonadh.
- Déanfaidh an tAire, a luaithe is indéanta, treoirlínte a eiseofar faoi mhír (a) a fhoilsiú ar shuíomh gréasáin na Roinne Cultúir, Oidhreachta agus Gaeltachta.
- Déanfaidh an tAire, i gceann cibé eatramh is cuí leis nó léi, treoirlínte a eiseofar faoi mhír (a) a athmheas agus beidh feidhm ag forálacha an fho-ailt seo maidir le hullmhú, eisiúint agus foilsiú na dtreoirlínte athmheasta sin mar atá feidhm acu maidir leis na treoirlínte a eisíodh i gcéaduair.’
Mar atá luaite thuas, tá treoirlínte le heisiúint ina leith seo go fóill chomh maith le comhlachtaí poiblí le for-ordú ina leith. Go dtí go dtagann siad seo i bhfeidhm is é Acht na bPas an t-aon reachtaíocht teanga atá i bhfeidhm faoi láthair ar an ábhar seo.
